Ishikawa Diagram
Identificeer snel mogelijke oorzaken
Het Ishikawa-diagram (ook wel fishbone- of visgraatdiagram) helpt bij het analyseren en oplossen van problemen. Dit eenvoudige gereedschap vereist geen specialistische kennis en helpt je om tot mogelijke oorzaken van problemen te komen.
In vrijwel ieder verbeterproject wordt het Ishikawa diagram gebruikt. Na het lezen van onderstaand artikel kun jij het diagram direct zelf gebruiken.
Diagram in de vorm van vis
Het Ishikawa diagram wordt niet voor niets een visgraatdiagram genoemd. Een uitgewerkt diagram ziet er uit als een schematische weergave van het skelet van een vis. De kop van de vis vertegenwoordigt het probleem of effect en de “graten” vertegenwoordigen de categorieën van mogelijke oorzaken. En dat is direct de kracht van het diagram; in één oogopslag is duidelijk wat mogelijke oorzaken van een probleem zijn en het helpt het team om na te denken over mogelijke oplossingen.
Het Ishikawa diagram is hiermee een praktisch toepasbaar hulpmiddel, wat zonder al te veel inhoudelijke kennis van Lean al toegepast kan worden. En het model is zonder al te veel praktische hulpmiddelen te maken; een pen en papier is vaak al genoeg. Kortom, met de handleiding hieronder kun je eigenlijk direct al een Ishikawa diagram maken.
Kaoru Ishikawa: de bedenker van het diagram
Kaoru Ishikiwa is een bekende naam binnen de wereld van Continu Verbeteren. Als professor aan de universiteit van Tokyo is hij toonaangevend geweest bij een aantal innovatieve concepten op het gebied van kwaliteitsmanagement. Het Ishikawa diagram – naar hem vernoemd – is hiervan het meest bekende. Hij heeft de methode ontwikkeld in 1982. Tegenwoordig wordt het diagram beschouwd als één van de zeven basisinstrumenten binnen kwaliteitsmanagement. Deze basisinstrumenten worden ook wel de ‘old seven’ genoemd en bestaan uit: Cause-and-effect, Check sheet, Control charts, histogram, Pareto chart, Scatter diagram en stratificatie.
Kaoru Ishikawa heeft het Ishikiwa model ontwikkeld en het is onder andere gebruikt bij Mazda Motors bij de ontwikkeling van de Mazda MX5. Het diagram is in de eerste jaren voornamelijk ingezet voor industriële processen, echter wordt het tegenwoordig ook veelvuldig ingezet binnen de dienstensector. Het model zelf is in de afgelopen 40 jaar onveranderd gebleven, er zijn enkel een aantal nieuwe categorieën (graten) toegevoegd. Lees hier meer over het werk van Kaoru Ishikawa.
Data versterkt het Ishikawa Diagram
Ishikawa diagrammen brengen grote problemen in processen in kaart. Het diagram presenteert potentiële oorzaken op een gestructureerde manier, helpt het team nadenken over oorzaken die niet voor de hand liggen en biedt de mogelijkheid om de status aan te geven van een maatregel en het effect op een probleem.
Het gebruik van het Ishikawa diagram wint aan kracht wanneer de aangebrachte elementen worden ondersteund met feiten (data). De feiten geven per element de omvang van een deel van het probleem aan, uitgedrukt in bijvoorbeeld tijd, geld en verlies aan grondstoffen of producten. Om feiten boven tafel te krijgen kun je de eerdergenoemde ‘old seven methodes’ gebruiken. Wanneer feiten ontbreken kan de 5-times-why methode worden toegepast om extra door te vragen op een aangedragen probleemelement.
Hoe maak je een Ishikiwa diagram?
De methode volgt vier stappen. Als eerste moet er overeenstemming zijn over de probleemdefinitie (Effect). Dit statement wordt opgeschreven aan de rechterkant van een flipchart, white board of brown paper. Uiteraard kan het ook digitaal of op een A4-tje, we gaan hier uit van een groepssessie waar het Ishikawa diagram met elkaar wordt gecreëerd.
In de volgende stap (2) wordt de basis van het diagram opgezet (de ruggengraat). De oorspronkelijke opzet uit 1982 onderscheidt vier categorieën van mogelijke oorzaken van het probleem (vier visgraten, 4M). Tegenwoordig worden daarnaast de categorieën Metingen en Milieu vaak toegevoegd (6M).
- Mensen: Iedereen die betrokken is bij het proces.
- Methoden: Hoe het proces wordt uitgevoerd en de specifieke eisen die daarbij worden gesteld (beleid, procedures, regels, voorschriften en wetten).
- Machines: Alle apparatuur, computers, gereedschappen etc. die nodig zijn om de taak te verrichten.
- Materialen: Grondstoffen, onderdelen, componenten, die gebruikt worden om het eindproduct te produceren.
- Metingen: Gegevens gegenereerd uit het proces die worden gebruikt om de kwaliteit te evalueren.
- Milieu (omgeving): De voorwaarden, zoals locatie, tijd, temperatuur en de cultuur, de manier van werken, rondom het proces.
In de derde stap (3) worden de oorzaken aandragen door middel van brainstormen. Oorzaken kunnen worden ondergebracht in meerdere categorieën. Daarmee wordt aangegeven dat een bepaalde oorzaak op meerdere categorieën van invloed is en dus vanuit meerdere perspectieven effect heeft op het probleem. Per categorie kan weer een onderverdeling worden gemaakt in primaire en secundaire oorzaken. Primaire oorzaken zijn direct te herleiden naar een categorie. Secundaire oorzaken zijn alleen middels de primaire oorzaak te herleiden naar een categorie.
In de laatste stap (4) worden oplossingen geselecteerd en bepaald welke daarvan als eerste wordt doorgevoerd, vaak op basis van het “belangrijke dingen eerst” principe. Bij de selectie van oplossingen en besluitvorming kunnen methoden worden toegepast om te bepalen welke aanpak van een oorzaak prioriteit krijgt op basis van (beperkte) inspanning en (maximaal) effect.
Het Ishikawa Diagram als onderdeel van de verbeterreis
Net als bij alle middelen en tools binnen de verschillende verbetermethodieken, is het maken van Ishikawa Diagram nooit een doel op zich. Het is ook zeker geen eindpunt, want het maken van een Ishikawa heeft alleen zin als je ook daadwerkelijk aan de slag gaat met gevonden oorzaken. Tijdens de praktijkcertificering van onze Lean en Lean Six Sigma opleidingen wordt het Ishikawa Diagram gebruikt. Tijdens de opleidingen leren we je ook hoe je het Ishikawa Diagram gebruikt en hoe je met de gevonden oorzaken van problemen aan de slag kunt.
Zelf de Ishikawa methodiek gebruiken?
Wil je de Ishikawa methodiek direct leren toepassen in de praktijk? Bekijk dan het programma van de Green Belt in Lean Opleiding. In deze opleiding gaan we in op de Ishikawa methodiek en gaan we er in de praktijk mee aan de slag.