Het Teamrolmodel van Belbin

Een krachtig hulpmiddel om teams optimaal te laten presteren

Waarom heeft het ene team wel succes en het andere niet? En hoe komt het dat teams die zijn samengesteld uit zeer getalenteerde individuen als collectief vaak blijken te falen, terwijl teams van mensen die met veel bescheidener kwaliteiten zijn toegerust soms succes hebben?

Volgens de Engelse psycholoog Meredith Belbin, die elf jaar lang onderzoek deed naar de effectiviteit van teams, gaat het er eerder om dat werknemers elkaar qua karakter goed aanvullen dan dat zij qua deskundigheid hun steentje bijdragen.

Belbin en zijn medewerkers bestudeerden honderden teams van managers in de meest uiteenlopende situaties. Het gedrag van de teamleden werd geobserveerd, vastgelegd en in categorieën onderverdeeld, wat uiteindelijk heeft geleid tot het teamrolmodel van Belbin.

De negen teamrollen van Belbin

Belbin onderscheidde een vakinhoudelijke rol, een organisatorische rol en een karakterrol die hij later teamrol is gaan noemen. De teamrollen worden gevormd door combinaties van karaktereigenschappen en beschrijven de karakteristieke manier waarop iemand zich gedraagt en met anderen omgaat.

Elke persoon kan twee á drie teamrollen authentiek vervullen. Belbin onderscheidde uiteindelijk negen combinaties van eigenschappen, die staan voor complementaire samenwerkingsstijlen. Alle teamrollen hebben een eigen, unieke inbreng in het functioneren van een team.

Het teamrolmodel kent de volgende 9 rollen:

De Bedrijfsman – De Bedrijfsman is sterk in het ombouwen van plannen en strategieën tot concrete taken en acties. Hij ziet wat haalbaar is en wat niet. De Bedrijfsman kan organiseren en implementeren, en zorgt ervoor dat de zaken voor elkaar komen, ook als het om vervelende zaken gaat. Managementtaken waarin de nadruk ligt op verantwoordelijk en doelmatig beheer, zijn bij de Bedrijfsman in vertrouwde handen.

De Brononderzoeker – De Brononderzoeker is sterk in het verkennen en inbrengen van ideeën en bronnen van buiten de groep. Hij kan verbindingen leggen, gebieden exploreren en onderhandelingen uitvoeren. Door zijn pragmatisme en tegenwoordigheid van geest ontdekt hij waar de kansen liggen, en hij weet ze te grijpen. Drukte en afwisseling zijn voor een Brononderzoeker essentieel. Wordt hij onvoldoende gestimuleerd door zijn omgeving, bijvoorbeeld in een eenmansfunctie, dan raakt hij snel verveeld en ineffectief.

De Plant – Een Plant kan een voortdurende bron van inspiratie zijn. Hij genereert ideeën en alternatieven, en verzint mogelijke oplossingen voor complexe problemen. Hij brengt visie en dromen. Een Plant is vooral van belang in de beginfase van een project of als schepper van een nieuw product. Maar ook als (intern of extern) adviseur komt hij goed tot zijn recht. Dikwijls is een PL in een team voldoende. Als er meer zijn, bestaat de kans dat alle energie opgaat in het bestrijden van elkaars denkbeelden.

De Monitor – Als het aankomt op het analyseren van problemen en op het evalueren van ideeën en suggesties, is de Monitor van grote waarde. Zijn kritische instelling en bedachtzaamheid heeft menig team behoed voor het nemen van onjuiste en al te vlotte beslissingen. Goed in het aanduiden en afwegen van de voors en tegens van een voorstel, kan de Monitor op belangrijke strategische posten belanden, vooral daar waar men zich voor de kleinste misstap moet behoeden.

De Vormer – De Vormer geeft richting en genereert actie. Omdat spanning en confrontaties hem doen opbloeien, mobiliseert hij de krachten in een team en stelt nieuwe doelen vast. Met name als het team door politieke en sociale manoeuvres in een impasse is geraakt. De Vormer is van groot belang als er wezenlijke veranderingen dienen te komen. Hij is niet bang om impopulaire maatregelen te nemen. Zijn ster rijst in een situatie waar onder grote druk en met veel risico gepresteerd moet worden.

De Voorzitter – De Voorzitter komt tot zijn recht op een plaats waar uiteenlopende belangen en kwaliteiten moeten worden samengebundeld en waar doelstellingen moeten worden gecoördineerd. Ferm in de procedure en gericht op besluitvorming als hij is, is de Voorzitter een natuurlijke en voor ieder aanvaardbare leider, die het beste uit de groep haalt. Zolang hij maar vrij blijft van een eigen belang of een eigen inhoudelijke stellingname. Dat laatste brengt hem snel in conflict met Vormer en Plant.

De Zorgdrager – De Zorgdrager is van groot belang als het gaat om taken die een hoge concentratie en een grote accuratesse vereisen. Achter de schermen zorgt hij dat alles voorbereid is, volgens plan verloopt, en tot in het detail wordt uitgewerkt. De Zorgdrager is nauwgezet en voelt aan wat urgent is. Veiligheid en kwaliteit vinden in de Zorgdrager een rusteloze kampioen.

De Groepswerker – De Groepswerker vervult een belangrijke integrerende rol. Hij is de specie die het team bijeenhoudt. De GW streeft naar eenheid, naar een wij-gevoel, en voorkomt onnodige spanningen en confrontaties. De Groepswerker is loyaal naar de groepsdoelen. Hij zorgt ervoor dat ieder aan het woord komt en borduurt op een positieve wijze op ieders ideeën voort. De Groepswerker zorgt voor gezelligheid, voor sfeer en voor een hoog groepsmoreel.

De Specialist – De Specialist kan in vaktechnische zin een sleutelpositie innemen, als het om productontwikkeling gaat of om handhaving van professionele kwaliteitsnormen. Hij vertaalt algemene termen in vaktechnische, en voegt een deskundig gezichtspunt toe. Van zijn bijdrage buiten zijn expertrol dient men geen hoge verwachtingen te koesteren.

Werken met het teamrolmodel

De teamrollen geven op individueel niveau een weergave van de kwaliteiten die je als persoon bezit. Wat je sterke punten zijn en wat je mogelijke valkuilen kunnen zijn. Echter de combinatie van rollen binnen een team bepalen de dynamiek en de effectiviteit. Doorgaans zijn homogene teams – in het van teamrollen – minder succesvol dan diverse teams. Je kunt je voorstellen dat een team dat bestaat uit alleen maar Groepwerkers een fantastische onderlinge sfeer heeft, maar niet direct succesvol zal zijn op het gebied van innovatie of productontwikkeling.

Tegelijkertijd is het ook niet zo dat een divers team per definitie heel goed functioneert. De verschillende rollen moeten weliswaar voldoende aanwezig zijn, maar binnen het team moet ook de vrijheid en veiligheid zijn om elkaars kwaliteiten te herkennen, benoemen en hierop in te spelen.

Zelf het teamrolmodel gebruiken?

Dat kan. Dat begint bij het inzicht krijgen in de eigen teamrollen. We hebben binnen ons opleidingscurriculum een aantal opleidingen die je op weg helpen met het teamrolmodel van Belbin:

• Masterclass Teamrolmanagement: In deze Masterclass gaan we uitgebreid in op de achtergrond van Belbin en de verschillende teamrollen. Je leert praktische handvatten van het model binnen organisaties. Bekijk hier de masterclass Teamrolmanagement
• Masterclass Teamrollen en Coaching: Deze Masterclass richt zich op de rol van coach in relatie tot de verschillende teamrollen. Hoe kun jij het beste de verschillende rollen coachen, met jouw eigen rol in het achterhoofd? Deze Masterclass geeft je het antwoord. Bekijk hier de masterclass Teamrollen en Coaching.